Olszyny – rys historyczny

Rozległa wieś leżąca w dolinie rzeki Olszynki (350 m npm.). Na północ od wioski leży główne pasmo Pogórza Ciężkowickiego ze szczytami Ostry Kamień, Pasia (530 m), Jura (444 m) i Brzanka (536 m). Wieś podzielona jest na kilka przysiółków: Granice, Lipie, Mościska, Nadole, Nagórze, Pękale, Potoki, Przylaski, Ratówki, Serwoniec i Wyręby.

Obiekty fizjograficzne: Jura (równina), Dział (góra), Łosie (las), Na Księżym (las), Olszynka (rzeka), Przygórze (las), Ropotówka (las), Zagumnie (pola, droga), Paryja (potok).

Wieś powstała W połowie XIV w. Pierwsza wzmianka z 1386 r. W 1391 r. królowa Jadwiga potwierdza Spytkowi z Melsztyna własność Olszyn i kilku sąsiednich wsi. W XVI w. była własnością Melsztyńskich, następnie Jordanów i Tarłów. Z XVI-wiecznego opisu Olszyn wynika, że były w tenucie Zawichojskich. Odnotowano wówczas 12 łanów kmiecych, 4 zagrodników z rolą, 2 komorników z bydłem, 3 komorników bez bydła. Ostatnimi właścicielami Olszyn byli Rogawscy.

Informacja o kościele pochodzi z 1590 r. (Schematyzm). W 1787 r. utworzono przy kościele samodzielną kapelanię, którą z biegiem czasu przyłączono do parafii ołpińskiej. W 1898 r. biskup przemyski utworzył w Olszynach niezależną ekspozyturę (ekspozyt: ks. Wiktor Bar), a w 1910 r. erygował parafię.

W XVIII i XIX w. Olszyny słynęły z wyrobu płócien. Na początku XX w. działali tu kamieniarze: Józef Bąk i Jan Karaś. Dziełem J. Bąka jest m.in. dzwonnica murowana. W 1846 r. wieś była widownią krwawych wydarzeń zwanych ,,rabacją”. W okresie międzywojennym był silnie rozwinięty ruch ludowy. W czasie okupacji działały AKi BCh. Po wojnie zbudowano szkołę, dom gromadzki, plebanię, remizę strażacką. We wsi znajduje się kilka dębów – pomników przyrody.

Czesław Dutka